ผู้ใดจงใจหรือประมาทเลินเล่อ ทำต่อบุคคลอื่นโดยผิดกฎหมายให้เขาเสียหายถึงแก่ชีวิตก็ดี แก่ร่างกายก็ดี อนามัยก็ดี เสรีภาพก็ดี ทรัพย์สินหรือสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใดก็ดี ท่านว่าผู้นั้นทำละเมิดจำต้องใช้ค่าสินไหมทดแทนเพื่อการนั้น (มาตรา ๔๒๐)

องค์ประกอบของการทำละเมิด

๑. จงใจหรือประมาทเลินเล่อ

ข้อสังเกต

(๑.๑) ข้าราชการได้รับมอบหมายให้อยู่เวรรักษาราชการ ปรากฏว่ามีทรัพย์สินของราชการหายไประหว่างอยู่เวรในในขณะนอนหลับไม่ถือว่าข้าราชการนั้นจงใจหรือประมาทเลินเล่อ หรือแม้จะได้รับมอบหมายให้มาอยู่เวรแต่ไม่มาอยู่เวร หากทรัพย์สินของทางราชการหายไปไม่ใช่เหตุโดยตรงทำให้ทรัพย์สินถูกลัก แต่ถ้าข้าราชการมีหน้าที่เป็นเวรรักษาความปลอดภัย ไม่ได้อยู่เวร เป็นเหตุให้ทรัพย์สินหายถือว่าเป็นเหตุโดยตรงที่จะต้องรับผิด

(๑.๒) กรณีที่ข้าราชการทุจริต ผู้บังคับบัญชาจะต้องร่วมรับผิดหรือไม่ ต้องพิจารณาว่าผู้บังคับบัญชาจงใจหรือประมาทเลินเล่อให้ผู้ใต้บังคับบัญชากระทำทุจริตหรือไม่ตามมาตรา ๔๒๐ เช่น ผู้บังคับบัญชาไม่ปฏิบัติตามคำสั่งและระเบียบแบบแผนของทางราชการ หรือไม่ควบคุมดูแลผู้ใต้บังคับบัญชาให้ปฏิบัติหน้าที่ตามคำสั่งและระเบียบแบบแผนของทางราชการจนเป็นเหตุให้ผู้ใต้บังคับบัญชายักยอกเงินไป หรือว่าผู้ใต้บังคับบัญชาไม่ปฏิบัติตามคำสั่งและระเบียบแบบแผนของทางราชการซึ่งอาจทำให้เกิดความเสียหายได้แต่ก็มิได้รายงานให้ผู้บังคับบัญชาเหนือตนขึ้นไปทราบในทันที กลับปล่อยปละละเลยจนเป็นเหตุให้ผู้ใต้บังคับบัญชาทุจริตเงินของทางราชการ เป็นการกระทำโดยละเมิด เป็นต้น

ความยินยอมไม่เป็นละเมิด

ในกรณีที่ผู้เสียหายยินยอมให้กระทำหรือเสี่ยงเข้ารับความเสียหายนั้นเอง ถือไม่ได้ว่าผู้เสียหายที่ยินยอมนั้นได้รับความเสียหาย จึงไม่เป็นละเมิด แต่ทั้งนี้ตามกฎหมายว่าด้วยข้อสัญญาที่ไม่เป็นธรรมได้กำหนดว่า ความตกลงหรือยินยอมของผู้เสียหายสำหรับการกระทำที่ต้องห้ามชัดแจ้งโดยกฎหมายหรือขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน จะนำมาอ้างเป็นเหตุยกเว้นหรือจำกัดความรับผิดเพื่อละเมิดมิได้ ดังนั้น ความยินยอมของผู้เสียหายที่ให้ผู้อื่นทำร้ายร่างกายถือได้ว่าเป็นการกระทำที่ต้องห้ามชัดแจ้งโดยกฎหมาย จึงเป็นละเมิด

ข้อสังเกต

(๑) ความยินยอมจะยกเลิกเมื่อใดก็ได้

(๒) ปลูกสร้างรั้วรุกล้ำเข้าไปในที่ดินของผู้อื่นโดยเจ้าของที่ดินยินยอม ไม่เป็นการละเมิด แต่ความยินยอมไม่ผูกพันผู้รับโอนที่ดินคนต่อมา เจ้าของที่ดินผู้รับโอนจึงขอให้ผู้ปลูกสร้างรื้อถอนรั้วออกไปได้ ถ้าไม่รื้อถอนออกไปก็เป็นละเมิด

(๓) หญิงยินยอมร่วมประเวณีกับชายโดยถูกชายหลอกลวงว่าจะเลี้ยงดูเป็นภริยา ไม่เป็นละเมิด